شاهنامه = شاخ‌نامه

اندک کلامی در ستودن حکیم ابوالقاسم فردوسی و شاهنامه

مقدمه

اول از همه یک مروری بر زندگی این مرد دوست داشتنی ادبیات ایران خواهیم داشت. ما در این جا قرار نیست که یک مقاله‌ی علمی بنویسیم به همین دلیل سعی می‌کنیم که از آوردن منابع و اسامی غیرضروری خودداری کنیم. تمرکز ما بیشتر بر روی زندگی حکیم و ستایش شاهنامه خواهد بود.

معرفی حکیم ابوالقاسم فردوسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی در شهر توس چشم به جهان گشود. شغل اصلی او کشاورزی بود وگاها به صورت تفریحی شعر نیز می سرود. اون از دار دنیا فقط یه دختر داشت. بعد به خاطر پول و این که یه چیزی برای دختر خودش به یادگار بگذاره با سلطان محمود قرارداد می‌بنده که تاریخ ایران ماقبل اسلام رو به نظم دربیاره. و نزدیک سی سال از عمر خودش رو فقط در راه نوشتن شاهنامه صرف می‌کنه تا همچین اثر جاودانه ای رو برای ما به یادگار بگذاره. 

اثر ماندگار ادبیات ایران شاهنامه

قبل از فردوسی آقای دقیقی نیز سعی کرده بود که تاریخ ایران رو به تصویر بکشه اما بعد از این که هزار بیت رو سروده بود اعصاب براش نمونده بود و بی‌خیال شد. فردوسی در شاهنامه از این ابیات سروده شده توسط آقای دقیقی استفاده کرده بود و در یکی از اشعارش به این موضوع اشاره کرده بود.

درباره‌ی پایان شاهنامه حرف حدیث خیلی زیاده و داستان‌های مختلفی نقل می‌شه اما چیزی که کاملا مشخصه اینه که فردوسی پس از سی سال بالاخره سرودن شاهنامه رو به سرانجام می‌رسونه. اما بعد از این که سرودن شاهنامه به پایان می‌رسه، سلطان محمود به هیچ وجه به قول خودش عمل نمی‌کنه و حتی یک پنجم پول قرارداد رو هم به فردوسی نمی‌ده که باعث خشم شاعر می‌شه. فردوسی با عصبانیت با سلطان محمود جر و بحث می‌کنه و بعدش هم مجبور میشه که به خاطر ترس از جون خودش، باقی عمرش رو به صورت فراری زندگی ‌کنه.

شاهنامه یعنی زبان فارسی

دوستان مطمئن باشید اگر اثری مانند شاهنامه فردوسی نبود شاید الان کشور ما هم مشابه مصر جزء اتحادیه عرب بود و ما حتی غلیظ‌تر از اونا عربی حرف می‌زدیم. حکیم توی‌ شاهنامه سعی کرده که فقط و فقط از واژگان فارسی استفاده کنه 

و خیلی کم دیده شده که از واژگان غیرفارسی استفاده کنه. با وجود این که این کتاب نزدیک هزار سال قبل نوشته شده اما از خیلی از متونی که این روزها نوشته می‌شه گیراتره. اگر شما صد صفحه از این کتاب رو بخونید دیگه کاملا به شیوه نوشتارش عادت می‌کنید. بعد از این که به شیوه‌ی نوشتار شاهنامه عادت کنید، دیگه خوندن شاهنامه براتون ساده می‌شه و حتی از شیوه‌ی نگارشش خوشتون میاد.

الان چجوری فارسی رو زنده نگه می‌دارن

در حال حاضر مسئولین ما هم دارن تلاش می‌کنن که از زبان فارسی حفاطت کنن. روششون این که به یه نفر پول میدن که به ازای هر کلمه‌ی خارجی یه لغت کامل تصادفی تحویل می‌ده بیرون. بعد چون این لغات رو در کتاب‌های درسی و رسانه چاپ می‌کنن به مرور وارد لغات مردم میشن. روش مناسبیه فقط اینکه بعضی از این لغات خیلی بد و مسخره انتخاب شدن. در ادامه به چند نمونه از این لغات مسخره اشاره می‌کنم.

1. چت روم ( گپ سرا )
2. هندزفری (دست آزاد )
3. Input output (درون داد، بیرون داد)
4. بلوتوث ( دندان آبی )
5. فایل ( پرونجا )
6. زونکن (پروندان )
7. جکوزی ( آب‌زن)

باید در کنار این کارها یه چند تا فیلم و بازی مناسب از آثاری چون شاهنامه ارائه بشه تا مردم به مطالعه این آثار علاقه‌مند شوند.

فرهنگ ایرانی با شاهنامه انس گرفته

شاهنامه یکی از آثار بسیار موفق در ژانر اساطیری است که از همون ابتدا جاشو بین مردم باز کرد. زبان فارسی حول شاهنامه فردوسی شکل گرفته و تعدادی از ضرب‌المثل‌ها و کنایه‌های زبان فارسی از روی شاهنامه شکل گرفته است. به عنوان مثال شاهنامه آخرش خوشه، بین مردم خیلی به کار می‌ره. اگر شما هم از این موارد شنیدید در بخش نظرات برای ما ارسال کنید. کم‌تر کسی شاید در ایران باشه که نام رستم و زال و رخش رو نشنیده باشه. ما ایرانی‌ها با این لغات بزرگ می‌شیم دیگه بخشی از فرهنگ و وجودمونه.

شاهنامه فردوسی بنیان ادبیات ایران

شاهنامه‌ی فردوسی علاوه بر این که خودش بخش عظیمی از ادبیات ایران رو تشکیل می‌ده. خیلی از شعرا و عالمان ایرانی هم در آثار خودشون از شاهنامه استفاده کردن. اکثر شاعران ایرانی قبل از این که کتاب خود را بنویسند حتما یک بار شاهنامه‌ی فردوسی را مطالعه کرده اند. شما می‌توانید تعدادی از این اشارات را سایت ما مشاهده نمایید.

شاهنامه درس اخلاق و زندگی

در فصل‌های آغازین شاهنامه درس‌های اخلاقی و دینی مطرح شده و سخنانی در مورد ستایش خداوند و پیامبر مطرح شده است. شاهنامه همچنین در مورد علم و آگاهی نیز صحبت کرده است. بیت زیر تقریبا در حافظه‌ی هر ایرانی نقش بسته است.

توانا بود هر که دانا بود***ز دانش دل پير برنا بود

ما قدر شاهنامه رو نمی‌دونیم

اگر به نقاط مختلف جهان نگاه کنید مشاهده می‌کنید که مردم در همه‌ی نقاط جهان به داستان های اساطیری علاقه دارند و در هر منطقه ای داستان هایی از اساطیر محل خودشون نقل می‌کنن. بعضا یک بزرگمردی پیدا می‌شه که این داستان‌ها رو در قالب یک کتاب جمع می کنه و برای نسل‌های بعد به یادگار می‌گذاره. داستان های اساطیری بسیار جذاب هستند به همین دلیل بخش اعظمی از سینما و بازی‌‌‌های کامپیوتری حول افسانه‌ها و شخصیت‌های کهن کشور‌های مختلف مخصوصا یونان و منطقه‌ی اسکاندیناوی  می‌چرخه.  شاید امروزه کمتر کسی پیدا شود که نام‌هایی مانند زئوس، هرکول، آشیل و... به گوشش نخورده باشه. کشور‌های غربی با استفاده از رسانه‌ها این داستان‌ها رو به خوبی به تصویر می‌کشند و علاوه بر این که پول خوبی به جیب می‌زنن فرهنگ و تاریخ خودشون رو به سایر کشورها منتقل می‌کنند. اما ما ایرانی‌ها تلاش خاصی راجع به حفاظت از اسطوره‌های خودمون انجام ندادیم. فیلم های ساخته شده از روی شاهنامه جذابیت خاصی ندارند. یک مدت ساختن بازی از روی شاهنامه خیلی رواج داشت، اما به دلیل نبود قوانین کپی رایت خیلی ادامه پیدا نکرد. کیفیت این بازی‌ها بد نیست و شما می‌تونید با برخی از این بازی ها در سایت ما آشنا بشید. به هر حال خیلی جا داره که روی شاهنامه‌ی فردوسی کار بشه. 

شاهنامه از آغازگران ژانر اساطیری

شاهنامه یکی از آغاز گران ژانر اساطیری است و در خیلی از آثار  بعد از اون و حتی آثار امروزی از روی شاهنامه اسکی رفتن. ما اگه اجل مهلت بده بعدا یه پست راجع به این اسکی‌ها براتون آماده می‌کنیم.

روایت داستان بی نظیر شاهنامه

در حال حاضر خیلی از مردم طرفدار مجموعه‌های خارجی مانند بازی تاج و تخت هستند و شیوه‌ی روایت این داستان‌‌ها و غیرقابل پیش بینی بودن این داستان‌‌ها رو تمجید می‌کنند. البته ما هم منکر شاخ بودن این مجموعه نیستیم اما شاهنامه نیز که نزدیک هزار سال پیش به نظم درومده در نوع خودش یک مجموعه کامله. در شاهنامه هرچی که بخوایم پیدا می‌شه. نبرد‌های حماسی (رستم و زال و اسفندیار و افراسیاب و دیگر دوستان )، موجودات افسانه‌ای ( دیو و سیمرغ و ضحاک ماردوش و... )، عاشقانه ( به عنوان مثال داستان زال و رودابه )، تراژدی ( رستم و سهراب شاید معروف‌ترین تراژدی این مجموعه باشه)، خیانت و حسادت و توطئه ( این موارد به وفور در سریال دیده می‌شه.) و... . مطمئنا باشید که به هیچ وجه از مطالعه‌‌ی شاهنامه پشیمان نمی‌شوید. شاهنامه از خیلی از آثاری که الکی اسم در کرده‌اند بسیار زیباتر و جذاب‌تر است. داستان‌های امروزی معمولا الگو‌های ثابتی دارند و آثار زیبا و موفق بسیار کم مشاهده می‌شود. من به شخصه خواندن شاهنامه برای بار دوم را به مطالعه‌ی داستان‌های امروزی ترجیح می‌دهم.

شاهنامه تاریخ ایرانه

اصلا علت این که سلطان محمود غزنوی با فردوسی قرارداد می‌بنده اینه که حکیم تاریخ ایران رو به نظم در بیاره. نزدیک یک سوم شاهنامه در مورد تاریخ ایرانه. شاهنامه تاریخ ایران قبل از حمله اعراب رو به تصویر می‌کشه. البته شاهنامه سخنانی که بین مردم رواج داشته رو با چاشنی اغراق مخلوط کرده و در قالب نظم بیان کرده. افرادی مثل رستم در زمان‌های قدیم واقعا وجود داشته‌اند و فقط شاید آنقدر که در شاهنامه اغراق شده قدرتمند نبوده اند. بخش‌های پایانی شاهنامه که کاملا حول تاریخ ایران قبل از اسلام می‌گذرد.

سخته. نوشتن 60000 بیت واقعا سخته

بزرگمرد حکیم ابولقاسم فردوسی 30 سال از عمرشو صرف نوشتن همچین اثر فاخر و ارزشمندی کرده. البته اگه نگاه کنید در میان ابیاتش چندین بار از سختی کار و افزایش عمر گله کرده. حکیم کل جوونیشو پای شاهنامه گذاشته تا ما امروز تاریخچه و زبان خودمونو بشناسیم. دود چراغ خورده و کاخی بلند از نظم بنا کرده که پس از گذشت هزار سال همچنان بی گزند باقی مونده. حتی تصور این که یک نفر 60000 بیت شعر بنویسه هم برای من سخته. من حساب کردم حکیم روزانه تقریبا پنج و نیم بیت شعر نوشته. گفتنش راحته اما وقتی وارد عمل بشی اراده‌ی پولادین میطلبه. البته در تاریخ ایران کسان دیگه‌ای هم هستند که برای حفاظت از زبان فارسی تلاش کردن. مثلا آقای دهخدا و شاگردش آقای معین که یک لغت نامه ی عظیم رو نوشتند که هنوز هم پایه و اثاث زبان فارسیه.

پى افكندم از نظم كاخى بلند *** كه از باد و باران نيابد گزند

بسى رنج بردم درين سال سى *** عجم زنده كردم بدين فارسى

از ان پس نميرم كه من زنده ام *** كه تخم سخن من پراگنده ام

هر ان كس كه دارد هش و راى و دين *** پس از مرگ بر من كند آفرين

چس مثقال تفکر

خیلی از دوستان رو می‌بینیم که یکی از بی‌معنی‌ترین آثار تاریخ سینما به نام سریال ویچر رو با به‌به و چه‌چه نگاه می‌کنن. الکی به خاطر این که یه مجموعه اسم در کرده نشینید عمرتونو تلف کنید. ( فقط خواستم پدرکشتگیمون با سریال ویچر رو نشون بدم. ) به جای این چیزای مسخره بیاید یکی از بزرگترین آثار ادبی کشورتون رو مطالعه کنید که هم به درد دنیاتون می‌خوره و هم به درد آخرتتون.

 

افسوس فایده نداره

می دونم که احتمالا شما الان افسوس می‌خورید که چرا همچین اثر شاخ و فاخری رو تا حالا مطالعه نکردید. مطابق با فلسفه‌ی سایت ما باید بهتون بگم که افسوس فایده نداره. همین حالا همه‌ی بهونه‌هارو کنار بگذارید و شاهنامه‌ی فردوسی رو از سایت ما دانلود کنید. ما در تیم پشم‌ریزون کلی تلاش کردیم که یک نسخه‌ی الکترونیکی خوب و قابل مطالعه رو برای شما علاقه‌مندان به شاهنامه تهیه کنیم. بخونید و اگر رای و دین دارید بر حکیم ابوالقاسم فردوسی آفرین کنید. تونستید برای ما هم یه دعایی بکنید.