شاهنامه‌ی فردوسی برای همه

چه کسایی باید شاهنامه‌ی فردوسی رو بخونن؟

مقدمه

شاهنامه‌ی فردوسی یکی از باارزش‌ترین آثار ادبی ایران و جهانه. حکیم ابوالقاسم فردوسی پس از سی‌سال تلاش بی وقفه، سرودن شاهنامه رو به پایان می‌رسونه. فردوسی با سلطان محمد غزنوی قرارداد می‌بنده تا تاریخ ایران قبل از اسلام رو روایت کنه. فردوسی هم به طور تمام و کمال از پس این وظیفه برمیاد. بعد از این که سرودن شاهنامه تموم میشه سلطان محمد حتی نصف پول قرارداد رو به فردوسی نمی‌ده و فردوسی توی دوران زندگیش هیچ خیری از شاهنامه نمی‌بره. البته اگر به اشعاری که فردوسی در اواخر شاهنامه آورده دقت کنید می‌بینید که خود حکیم هم هدفش از سرودن شاهنامه پول نبوده. به نظر من بزرگ‌ترین هدف فردوسی از سرودن شاهنامه زنده کردن زبان فارسی بوده. در اون دوره اعراب به کشور ایران حمله کرده بودند و کاملا فرهنگ و زبان ایرانی رو تحت تاثیر خودشون قرار دادند. به همین دلیل فردوسی تصمیم می‌گیره که از زبان و فرهنگ فارسی صیانت کنه و اونو به نسل‌های بعد منتقل کنه.

بناهاى آباد گردد خراب ** * ز طوفان و از تابش آفتاب

پى افكندم از نظم كاخى بلند ** * كه از باد و باران نيابد گزند

بسى رنج بردم درين سال سى ** * عجم زنده كردم بدين پارسى

از ان پس نميرم كه من زنده‌ام ** * كه تخم سخن من پراگنده‌ام

هر ان كس كه دارد هش و راى و دين ** * پس از مرگ بر من كند آفرين

با توجه به ابیات بالا که در پایان شاهنامه اومدن کاملا مشخصه که فردوسی شاهنامه رو فقط برای مردم عصر خودش ننوشته و می‌خواسته که در نسل‌های آینده هم مردم شاهنامه رو بخونن و اگه رای و دین دارن به فردوسی آفرین کنند. هر اثری که نوشته می‌شه مخاطبان مخصوص خودش رو داره. ما توی ادامه این پست می‌خوایم اشاره کنیم که شاهنامه‌ی فردوسی برای چه قشری از جامعه مناسب‌تره و می‌تونه براشون جذاب‌تر باشه. 

رده‌ی سنی شاهنامه

خوندن شاهنامه میتونه برای همه‌ی سنین لذت‌بخش باشه. از کودک 5 ساله تا افراد کهن‌سال 80 ساله. اون جور که در جامعه مشاهده می‌شه، قشری که معمولا شاهنامه رو می‌خونن افراد سالمند هستند. اگه بریم توی خیلی پارک‌ها بشینیم، می‌بینیم که افراد مسن راجع قسمت‌هایی از شاهنامه بحث می‌کنن و از این صحبت‌ها لذت می‌برن. کودکان کم سن و سال هم معمولا در کتاب داستان‌ها بخش‌هایی از شاهنامه رو می‌خونن و با بخش هایی از شاهنامه آشنا می‌شن. اما قشر جوون جامعه معمولا دم به تله نمی‌دن و به بهانه‌های مختلف از مطالعه‌ی شاهنامه سر باز می‌زنن. از نظر ما بهترین زمان برای مطالعه همون دوران جوونیه. کودکان نمی‌تونن بعضی از قسمت‌های شاهنامه رو متوجه بشن و افراد سالمند هم دیگه شاید حال و حوصله براشون نمونده باشه که بخوان قسمت‌های مختلف شاهنامه رو دقیق بخونن و ازش لذت ببرن. بازه‌ی سنی پیشنهادی ما از 15 سال به بالاس. چون که ادبیات شاهنامه می‌تونه یه مقدار برای سنین پایین تر مشکل باشه.

کسایی که دنبال شعر و نظم هستند.

شاهنامه شامل 60000 بیت در قالب مثنویه. شاهنامه علاوه بر این که داستان زیبایی داره ظاهرش هم خیلی با طراوت و دلنشینه.  هم‌چنین شاهنامه‌ی فردوسی سرشار از آرایه‌های ادبیه. مخصوصا آرایه‌ی ادبی اغراق. اصلا در زمان ما آرایه‌ی اغراق رو در یکی از دروس شاهنامه درس می‌دادند. در زیر چند نمونه از استفاده‌ی آرایه‌ی اغراق در شاهنامه رو براتون قرار دادیم.

ز لشکر همی بر خروشید طوس ***شب تیره تا گاه بانگ خروس

---

تو گفتی برآمیخت با شید، ماه *** ز باریدن تیر و گرد سپاه

---

از آواز اسبان و جوش سپاه*** همی ماه بر چرخ گم کرد راه

---

زمین کوه تا کوه لشکر گرفت***همه تیز و مکران سپه برگرفت

البته به شخصه نظرم این که شاهنامه نمی‌تونه از لحاظ ادبی با بعضی از شعرا مثل حافظ یا سعدی رقابت کنه. اما اشعار سعدی اکثرا پند و اندرز هستند که شاید آدم حوصله‌اش نگیره بخونه، اما اشعار شاهنامه‌ی فردوسی اکثرا داستا‌نیه و جذابه. 

کسایی که می‌خوان ایران هزار سال پیش رو بهتر بشناسن

فردوسی که این همه شعر و داستان رو از خودش ننوشته. این داستان سال بین مردم سینه به سینه می‌گذشته و توسط مردم ایجاد شده. خیلی از اسامی به کار رفته در شاهنامه در واقعیت وجود داشته‌اند و داستان‌هاشون بین مردم و توی مجالس نقل می‌شده. فقط این که فردوسی توی روایت این داستان‌ها یه مقدار اغراق کرده. مثلا رستم وجود داشته اما دیگه نمی تونسته تیر رو هوا بگیره و توی شاهنامه اغراق شده. این اتفاقات در سایر کشور ها هم میوفته. به عنوان مثال افسانه‌ی جومونگ از کشور کره هم به همین صورت شکل گرفته. در طول تاریخ امپراطوری چین همواره قدرتمندتر از کشور چوسان (کره‌ی قدیم) بوده. به همین دلیل کره‌ای ها همیشه از چین متنفر بودن و افسانه‌ی جومونگ همین‌طوری به وجود اومده. علاوه بر اون بخش‌هایی از شاهنامه هم در مورد تاریخ ایرانه که کاملا احوالات اون زمان رو توصیف می‌کنن. 

کسایی که دنبال یک داستان اساطیری مناسب هستند

شاهنامه یک مجموعه‌ی کامل از داستان‌های اساطیری و پهلوانیه. شیوه‌ی روایتش هم حرف نداره. تنها دلیلی که باعث شده خیلی بهش کم لطفی بشه اینه که روی شاهنامه زیاد کار نشده. من هنوز هم یه فیلم یا سریال درست و حسابی از شاهنامه ندیدم. اگه یه تیمی پیدا بشه که واقعا روی شاهنامه مایه بذاره، می‌تونه یه کار خیلی جذابی از شاهنامه دربیاره و مردم رو به سمت شاهنامه جذب کنه. البته در گذشته چند تا تیم روی شاهنامه کار کردن و تونستن بازی‌های خوبی از شاهنامه بسازن. این بازی‌ها نسبت به زمان خودشون کیفیت مناسبی دارن اما الان دیگه واقعا قدیمی محسوب می‌شن. اگر بخواید می‌تونید تو سایت ما بیشتر راجع به این بازی ها بخونید. به هر حال اگه روی شاهنامه کار نشده کم‌کاری از ماست. و از ماست که بر ماست. هنوز با وجود این که هزار سال گذشته اما باز هم داستان‌های شاهنامه می‌تونه جذاب باشه. جذابیت‌های شاهنامه رو تا خودتون نخونید درک نمی‌کنید.

کسایی که از فیلم و سریال‌های امروزی خسته شدن

فیلم ها و سریال‌های امروزی شباهت های زیادی نسبت به هم دارن. بعد از این که مثلا ده تا از این مجموعه هارو ببینیم فیلم های بعدی به نظر تکراری میان و دیگه دیدنشون حال نمی‌ده. فیلم‌های اساطیری امروزه فضاهای ثابتی دارن. یا از دنیای ارباب حلقه‌ها استفاده می‌کنن. یا از اسطوره‌های شمال اروپا استفاده می‌شه. کم‌تر مشاهده می‌شه کار خوب و جدید ارائه بشه. شاهنامه‌ی فردوسی نسبت به فیلم‌های امروزی هم یک دنیای جدید ارائه میده و هم یک شیوه روایت جدید. اگه از فیلم‌های امروزی خسته شدید حتما شاهنامه رو امتحان کنید پشیمون نمی‌شید.

شاهنامه برای خانواده

داستان های شاهنامه برای همه‌ی سنین مناسبه و هرکسی به شیوه‌ی خودش می‌تونه از شاهنامه لذت ببره. در نشست های خانوادگی که معمولا از افراد از همه‌ی سنین و نسل‌ها وجود داره،‌ شاهنامه انتخاب خیلی مناسبیه.  شاهنامه می‌تونه این فاصله‌‌هایی که توی بعضی از خونواده‌ها ایجاد شده رو کم‌رنگ کنه. 

کسایی که نباید شاهنامه رو بخونن

فقط افراد خیلی تباه نباید سراغ شاهنامه برن. مثلا کسایی به توصیه‌های ما عمل نمی‌کنن و سریال ویچر رو دنبال می‌کنن و منتظرن سال بعد فصل دومش بیاد. کسایی که سریال ویچرو دیدن و به تباه بودنش پی بردن اشکالی نداره اونا می‌تونن بخونن. 

افسوس فایده نداره

اگر جزو هر یک از دسته‌های بالا هستید شاهنامه از نون شب براتون واجب‌تره. شما می‌تونید نسخه‌ی چاپ شده‌ی شاهنامه رو بخونید که توصیه ما همینه. یا اگه به هر دلیلی نمی‌خواید شاهنامه رو بخرید، می‌تونید نسخه‌ی الکترونیکی شاهنامه رو از سایت ما دانلود کنید.